Ülkemizin bir deprem kuşağında olduğu gerçeği, sıklıkla meydana gelen depremlerle kendini hatırlatıyor. Yakın tarih olan 1999 yılından bu yana, Gölcük, Düzce, Van, Afyon, Bingöl, Elazığ, Çanakkale, Balıkesir ve son olarak Kahramanmaraş olmak üzere 9’u ağır yıkıma ve can kaybına neden olan büyük depremin yanısıra, can kaybı olmasa da ağır şiddetle hissedilen sayısız deprem meydana geldi. HER DEPREM BİR TECRÜBE OLDU Bilim dünyası, hiçbir depremin ne zaman olacağını bilmenin mümkün olmayacağının altını çizerek, bununla beraber hangi şiddette ve ne boyutta olabileceğini kestirmenin mümkün olmadığını ifade ediyor. Bu yönüyle deprem öngörülemez afetler kategorisinde listeleniyor. Bu yönüyle, meydana gelen her deprem bilim dünyası ve akademik camia için bir tecrübe oluyor. Her depremle birlikte edinilen tecrübelerle hazırlanarak yürürlüğe sokulan deprem yönetmelikleri, depremlerde can kaybını en aza indirmeyi hedefliyor. YÖNETMELİKLERE UYULURSA CAN KAYBI EN AZA İNER Özetle hayata geçirilen deprem yönetmeliklerinin birinci önceliği can kaybını önlemek. Bu kapsamda binaların depreme dayanarak yıkılmamasını sağlayacak hesaplamalarla inşa edilmesi yönünde yönetmelikler devreye sokuluyor. 1999 öncesi yapılan binalarda, kullanılan betonun yüzde 87’si harç diye tabir edilen yapma betonlardan oluşuyordu. 99 depremlerinin ardından hazır beton yaygın hale getirildi ve C8 cinsinden başlayarak C30’a kadar kategorize edildi. C8 BETON İLE C30 BETON ARASINDA NE FARK VAR? Peki, C8 ile başlayıp C30’a kadar giden beton sınıflarının arasında ne fark var? Bu beton türleri deprem esnasında binaya ne katkı sağlar? Bu konuya ilişkin detaylı bir açıklama yapan Düzce Üniversitesi İnşaat Fakültesi Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Özgan, hazırladığı grafikle aradaki farkı gözler önüne serdi. Özgan yaptığı yazılı açıklamada şu ifadeleri kullandı; BETON NEDİR? “Beton, özet olarak kum, çakıl, çimento ve suyun belirli oranlarda ve belirli miktarlarda karıştırılmasıyla elde edilen bir yapı malzemesidir. Betonun dayanımına, içerisindeki elemanların dayanım özelliklerinin yanı sıra bu elemanların karışımdaki oranları da tesir eder. Betonarme binalarda düşey yükleri kolon ve perde duvarlar taşır. Beton, basınç kuvvetlerini, Çelik ise çekme kuvvetlerini taşır. Yükü ikisi birlikte taşır. Beton dayanımı “C” ile gösterilir. “C” harfi İngilizce “Concrete” in baş harfi olup Beton demektir. C-20 beton demek; vatandaşın anlayacağı dil ile 1 cm2 si 200 kg yük taşıyan beton demektir. Çelik ise “S” İle gösterilir. “S” harfi İngilizce “Steel” kelimesinin baş harfidir. S-220 Çeliği demek; vatandaşın anlayacağı dil ile 1 cm2 si 2200 kg çekme yükü taşıyan çelik demektir. Uygulama; Depremde yıkılan 8 farklı binanın 30x50 cm boyutlarında ki kolonlarından beton ve çelik donatı numuneleri alınsın. Yıkılan 8 binada ki beton sınıflarının sırası ile C-8, C-10, C-12, C-14, C-16, C-20, C-25 ve C-30 olduğu tespit edilsin. Çelik numunelerin S-220 çeliği olduğu belirlenmiş olsun. Kolonlarda kolon alanının %1,5’i kadar donatı kullanılmış olsun. Soru: Beton sınıfı C-8 olan kolon kırıldığında kaç ton yük taşıyabiliyordu? Beton sınıfı C-10 olan kolon kırıldığında kaç ton yük taşıyabiliyordu? Beton sınıfı C-30 olan kolon kırıldığında kaç ton yük taşıyabiliyordu? Yapılan hesap sonuçları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Grafikte görüldüğü gibi beton sınıfı C-8 olan kolon 152 ton yükte kırılırken, C-12 olan kolon 203 ton yükte, C-20 olan kolon 305 ton yükte, C-30 olan kolon ise 432 ton yükte kırılmıştır. Diğer beton sınıflarına ait kırılma yükleri grafikten görülebilir.” Haber – Ahmet Çelik