Öncü TV’nin ‘Güne Merhaba’ programında konuşan SGK Düzce İl Müdürü Necmi Köroğlu, kayıt dışı istihdamı hem işçi hem de işveren açısından değerlendirdi. Çalışanlara sigortalı olup olmadıklarını kontrol etmesi uyarısı yapan Köroğlu, “Kayıt dışı çalışırsanız tazminat alamazsınız, ücretinizi ispat edemezsiniz.” dedi. Sigortasız işçi çalıştırmanın ağır yaptırımları olduğunu anımsatan Köroğlu, “İşverenler işin farkında değil. Kayıt dışı çalıştırmak kayıtlı çalıştırmaktan çok çok pahalı, çok masraflı.” diyerek cezalar hakkında kapsamlı bilgiler verdi.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Düzce İl Müdürü Necmi Köroğlu, Öncü TV’nin ‘Güne Merhaba’ programında kıdem tazminatından işverenin haklarına, kayıt dışı istihdamla mücadeleden kurum olarak yürüttükleri denetimlere kadar dolaylı ve direkt Düzce’de herkesi ilgilendiren konulara ilişkin merak edilenleri açıkladı.
“Türkiye Cumhuriyeti’nde herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir”
İlk olarak sosyal güvenlik kavramının öneminden bahseden Köroğlu, şu ifadeleri kullandı:
“Sosyal güvenlik neden önemli? Biliyorsunuz biz insanız halk arasında bir tabir vardır, her şey bizim için sağlık da huzur da hastalık da bizim için. İnsanlar yaşamları boyunca belli başlı risklerle karşılaşıyorlar mesela maddi ve manevi fiziksel risklerle karşılaşıyorlar bunun için ne yapıyor bu risklerle karşılaştığı zaman bunları atlatabilmek için hayatının standardını koruyabilmek için mutlaka bir koruyucuya ihtiyaç duyuyor. Mesela insanlar hep ne yapmışlar geçmişte bir tanrıya inanmışlar niye kendisini kötülüklerden korusunlar ve ona kurban vermişler kurban aslında prim sayılır. Biz ne yapmışız tabi ki insanlar buna hep ihtiyaç duymuş. Köyde bir ev yanar imece toplanır insanlar ne yaparlar onun evini yaparlar. Devlet de ihtiyacı olan kişilerin, vicdan sahibi kişilerin ellerine bakmaması için bunu kurumsallaştırmış. Anayasanın 60. maddesine koymuş ne demiş kelimesi kelimesine ‘Türkiye Cumhuriyeti’nde herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir.' Devlet bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve kurumları teşkilatı kurar demiş. Bunun içinde Çalışma Bakanlığı kurulmuş bu işler için Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmuş. Hayatınızda karşılaşabileceğiniz risklere karşı eğer Sosyal Güvenlik Sistemi’ne dahil olursanız buraya bir prim öderseniz. Hastalık, analık, yaşlılık, ölüm durumlarında sosyal güvenlik devreye giriyor yaşam standardını bir seviyede tutuyor.”
“Sigortalı olmazsa bir iş kazası geçirdiği zaman kendisine hiçbir şekilde gelir bağlanmaz”
Sigortalı olmanın hastalık, iş kazası ve vefat durumlarındaki önemine işaret eden İl Müdürü Köroğlu, “İnsanlar yaşarken sosyal güvenliğe ihtiyaç duyuyor mesela insanların sosyal güvenliğe dahil olmadığını düşünelim kayıt dışı içerisinde. Peki bunlar neler ile karşılaşır, neleri kaçırır, nelerden faydalanamaz? Eğer sigortalı olmazsa bir iş kazası geçirdiği zaman kendisine hiçbir şekilde gelir bağlanmaz. İş kazası geçirdi adam; Allah göstermesin ayağına, koluna bir şey oldu, çalışamaz durumda peki hayatını nasıl idame ettirecek, işte orada sosyal güvenlik devreye giriyor. Eğer primi yoksa biz primi kumbaraya atıyoruz, herkesin bizde bir kumbarası var primlerini dolduruyor ihtiyacı olduğunda kullanıyoruz. Malül oldu insanlar olabilir çalışırken normal veya işten dolayı malül kaldı çalışma gücünün yüzde 60’ını kaybetti yine orada malullük aylığı vardır. Vefat etti ne yapıyoruz hak sahiplerine ölüm aylığı bağlıyoruz, çocuklarına ölüm aylığı bağlıyoruz, okullarını okusunlar hayatlarını idame ettirsinler diye.” dedi.
“Bunun uçarı kaçarı yok”
Düzce’de inşaat mevsimi olan ilkbahar ve yaz aylarında artan iş kazalarında süreci yakından takip ettiklerinin altını çizen Köroğlu, şu ifadeleri kullandı: “Bir kişi bir yerden düştüğü zaman veya başına bir şey geldiği zaman otomatikman hastaneye gidiyor. Hastanede doktor ne diyor, “Nerede oldu bu?” Hastane polisi var hastane polisi de ifade alıyor. İş yerinde hemen iş kazası yazıyor hastane, doktor iş kazası yazdığında o bizim sistemimize otomatikman düşüyor. Dolayısıyla biz onu takip ediyoruz. Bakın işveren, işçi çalışmaya başlamadan bir gün önce sigortasını bildirmek zorunda ama inşaatlarda aynı gün bildirebilir. İnşaat sahibi firma, sabah kim geldi, kalıpçı ekibi hemen onların sigortasını bildirebiliyor. Sigortasını bildirdi, kaç gün çalıştı üç gün çalıştı. Bir de müteahhitlerimiz şuna dikkat etsinler istek kısmı çalışma var yani çalışma saatlerine de anlaşma yapabilir. Kalıpçı kaç saat çalıştı atıyorum ayda 75 saat çalıştı bunu 7.5’a bölüyoruz günlük çalışma saatine 10 günlük prim ödüyor. Yani bunu da dikkate alsınlar bunun uçarı kaçarı yok.
“Kayıt dışı çalışırsanız tazminat alamazsınız, ücretinizi ispat edemezsiniz”
Köroğlu şöyle devam etti: “İnsanlar yaşlandığı zaman çalışamaz duruma gelecek biz ona yaşlılık kaydı bağlıyoruz. İşte vefat etti cenaze sigortalı veya emekli biri kişiye öldükten sonra cenaze yardımı yapıyoruz. Sosyal Güvenlik Sistemi’nde olan bir kişi başına ne gelirse gelsin hayatını idame ettirebilmek için hayat standartlarını koruyabilmek için sosyal güvenlik devreye giriyor ama bundan yoksa hiçbirinden yararlanamıyor. Sosyal güvenlik dışında bir şey daha var kayıt dışı çalışırsanız tazminat alamazsınız, ücretinizi ispat edemezsiniz.”
“İş yerinde çalıştığınıza dair belgeleri saklayın”
Uzun yıllar çalıştığı işyerinden ayrıldıktan sonra sigortasının düzenli ödenmediğini öğrenen bir çalışanın hakları hakkında bilgilendirmelerde bulunan SGK Düzce İl Müdürü Necmi Köroğlu, şu ifadeleri kullandı:
“Bunun 5 yıllık zaman aşımı var. Çalıştığı yerden mutlaka belgelendirmesi lazım. Çalıştığı iş yerinde çalıştığına dair belgeleri saklaması lazım. Mesela bir kargo gelmiştir imzalamıştır o iş yerinde onun adına almıştır veya o iş yeriyle ilgili bir faturaya imza atmıştır, o iş yerinde bir satış danışmanlığı yapmıştır; bir satış fişi olur, teslim fişi olur bunun gibi fişler bunu bir kere belgelesin. İkincisi mahkemede 5 yıla kadar geriye gidilebiliyor. 5 yıldan öncesini bilgi, belge olmazsa dava açamıyor buna dikkat etsinler. Artık günümüzde e-devlette en fazla tıklanan kurum biziz oradan bakabilirler, bize sorabilirler, hastaneye gidip “Provizyon var mı?” diye sorabilirler buna dikkat etsinler. Bakın 30 günden aşağısına sigorta primi ödenmez. Ancak kişisel olarak kısmi de ödeyebilir. Anlaşmalı saatlik ücret anlaşmıştır günlük 3 saat çalışıyordur bunu da yapabilir bu ayrı sözleşme ama 30 günden aşağı ödenmez.
“Maaşın tamamı hesaba yatırılmalıdır”
Çalışana aldığı tam ücret üzerinden prim ödenmesi gerektiğinin altını çizen Köroğlu, “Sadece sigortasız çalışma değil kayıt dışının bir diğer amacı; adam 30 bin lira maaş veriyor. Asgari ücretini bankaya yatırıyor ve yatırdığı ücret üzerinden primini ödüyor, gerisini elden veriyor. Bu bir suçtur, kayıt dışıdır. Ödenen ücret üzerinden prim ödenmesi lazım o elden olan kısmı sigortalıya imzalattırsanız bile ve arasında noterden sözleşme yapsalar bile kanuna aykırı sözleşmeler geçersizdir.” diye konuştu.
“Bizim cezalarda geri dönüşümüz yok, uzlaşma yok”
Kayıt dışı istihdamla mücadele çalışmaları hakkında bilgi veren Köroğlu, şöyle devam etti: “İşin farkında değiller bakın kayıt dışı çalıştırmak kayıtlı çalıştırmaktan çok çok pahalı, çok masraflı. İnsanlar kayıt dışı çalıştırıyor ya bununla sanki kar ettiğini düşünüyor. Bizim denetmenlerimiz eskiden Ankara’dan geliyordu, şimdi bizim denetmenlerimiz var. Bunlar mühürleri olan insanlar, bunlar bana bağlılar benden izin alırlar ama rapor konusunda özgürler çünkü kendilerine devlet mühür vermiş mahkemede rapor konusunda sorumlular. Şimdi bunları tespit ettiğimiz zaman geriye dönük yazdığımız cezalar istediğimiz primlere baktığımızda, bir kişinin 1 yıl sigortasız çalıştırılması 14 asgari ücrettir. Bizim cezalarda geri dönüşümüz yok, uzlaşma yok, başka bir şey yok. Sadece 15 gün içerisinde öderse yüzde 25 indirimimiz var. Yakaladığımızda, sadece 1 yıl için 14 asgari ücret yani prim harici 14x20000 buna değer mi kat kat fazla ödedi. Kayıt dışı çalışanlar biraz önce saydığım haklardan yararlanamıyor, kul hakkı başına ne gelirse gelsin yararlanamıyor. Adam işten çıkıyor tazminatını alamıyor ispat edemiyor niye tazminatın en büyük ispatı nedir sigortalı çalışmak sigorta belgesini götürürseniz eğer sigortasız çalışmışsanız ücret alacağınız var ihbar tazminatı almamışsınız kıdem tazminatı almamışsınız bunu ispat edemezsiniz. İşveren üzerindeki etkisi ne işveren kayıt dışı çalıştırıyor haksız rekabete yol açıyor aynı sektörde faaliyet gösteren biri kayıtlı çalışıyor biri kayıtsız çalışıyor bu sefer ne oluyor haksız rekabet oluyor.”
“İşten çıkmadan önce kanunu incelesinler”
“Kıdem tazminatı da kanunen verilmiş bir haktır.” diyen Köroğlu, şöyle devam etti: “Önce sigortalı olunması lazım. Örneğin; 10 yıl çalıştınız sigortalı çalıştınız 10 yıldan sonra sizin kıdem tazminatınız hesaplandı eksik buldunuz ondan sonra arabulucuya gidebiliyorsunuz ödenmeden arabulucuya gidebiliyorsunuz. Bir çalışan işten ayrılmadan önce 4857 sayılı iş kanununun kıdem tazminatı başlıklı maddesindeki maddelere bakacak. Kanun çok açık, kanunu incelesinler. Eğer haksız yere çıkarıldıklarını düşünüyorlarsa zaten hizmet dökümünü alıyor e-devletten, arabulucuya gidiyor. Arabulucu işverenle işçiyi buluşturuyor ikisi arasında anlaşıyorsa anlaşıyor anlaşamazsa olay mahkemeye davaya dönüşüyor.
